Zapowiedź nowej książki polsko-amerykańskiego dziennikarza Tadeusza Lipienia: Głód prawdy — walka Józefa i Marii Czapskich z propagandą Kremla.
Słowo wstępne
Głód prawdy analizuje wkład dwóch wybitnych postaci polskiej emigracji politycznej drugiej połowy XX wieku do walki z cenzurą i indoktrynacją w krajach za żelazną kurtyną i z propagandą komunistyczną na Zachodzie. Józef Czapski i Maria Czapska — brat i siostra — są znani jako świadkowie historii i obrońcy prawdy, ale ich rola jako ambasadorów w świecie zachodnim polskiego liberalizmu zakorzenionego w chrześcijańskiej miłości bliźniego i w tolerancyjnym patriotyzmie otwartym na dialog także zasługuje moim zdaniem na nowe i bliższe spojrzenie. W dotychczas wydanych książkach o Czapskich nie ma zbyt wielu informacji na ten temat. Szczególnie mało opublikowanych materiałów pochodzi ze źródeł amerykańskich. Wiele z nich rzuca nowe światło na tę niedostatecznie docenianą część działalności niepodległościowej Józefa i Marii Czapskich. Oprócz dawania świadectwa prawdzie Czapscy bezustannie szukali sojuszników na Zachodzie w walce o wolność nie tylko dla Polski, ale dla całej Europy Środkowo-Wschodniej, w tym również dla Rosji. Tytuł książki zaczerpnąłem z mojej rozmowy w Waszyngtonie w połowie lat 70. z przyszłym papieżem Janem Pawłem II, który pokazał, jak ważna dla zniewolonych społeczeństw jest walka z fałszowaniem historii. Opisując wyzwania, przed którymi stanęli Józef i Maria Czapscy, omawiam zaślepienie propagandą niektórych kół lewicowych i prosowieckich dziennikarzy w Stanach Zjednoczonych w czasie drugiej wojny światowej i po jej zakończeniu. Wyrażała się ona wrogością wobec antykomunistycznych emigrantów i niechęcią do uznania odpowiedzialności władz ZSRR za zbrodnię katyńską, masowe deportacje ludności cywilnej i śmierć milionów niewinnych osób — ofiar wielkiego głodu na Ukrainie i niewolniczej pracy w łagrach sowieckich. Przedstawiam też jednak wielu innych amerykańskich polityków, pracowników wywiadu, dyplomatów, przywódców związków zawodowych, intelektualistów, historyków, pisarzy i dziennikarzy, których stosunek do Rosji sowieckiej i do komunizmu był zasadniczo odmienny. Byli wśród nich zarówno lewicowi liberałowie, jak i konserwatyści, którzy w odpowiedzi na apele Józefa i Marii Czapskich wspierali w ciągu ponad 50 lat walkę o prawdę zakończoną odzyskaniem przez Polskę niepodległości.
Głód prawdy — Wprowadzenie
Józef i Maria Czapscy byli bezpośrednimi uczestnikami wydarzeń XX wieku, które pokazały, jak łatwo miliony ludzi mogą stracić życie i wolność wskutek propagandy szerzonej przez intelektualistów, pisarzy i dziennikarzy wspierających dyktatorów. Po ataku niemieckim na Polskę 1 września 1939 roku i zajęciu w porozumieniu z Niemcami wschodnich terytoriów Polski przez Armię Czerwoną kapitan rezerwy Józef Czapski był jeńcem wojennym w Związku Sowieckim. Jako jeden z nielicznych oficerów Wojska Polskiego w niewoli sowieckiej uniknął śmierci z rąk tajnej policji ZSRR NKWD. Zwolniony z obozu w 1941 roku po ataku Niemiec na Rosję stał się świadkiem i kronikarzem tuszowania przez rząd sowiecki jednej z największych zbrodni wojennych XX wieku — zamordowania w Katyniu i w innych miejscach masowych egzekucji kilkunastu tysięcy polskich oficerów. Zgładzeni reprezentowali polską elitę wojskową, społeczną i intelektualną. Wśród współwięźniów Czapskiego, którzy nie przeżyli niewoli sowieckiej, byli profesorowie uniwersytetów, lekarze, prawnicy, inżynierowie, pisarze, dziennikarze, księża Kościoła rzymsko-katolickiego i duchowni innych wyznań. W Katyniu znaleziono zwłoki kilku generałów Wojska Polskiego, naczelnego kapelana wyznania prawosławnego WP ppłk. Szymona Fedorońki, naczelnego rabina WP mjr. Barucha Steinberga, a także jednej kobiety-pilota ppor. Janiny Lewandowskiej.
Czapski nie miał później żadnych wątpliwości, że egzekucje polskich przywódców wojskowych i cywilnych były aktem ludobójstwa mającym ułatwić Stalinowi zdobycie kontroli nad Polską. Mordów dokonali w ścisłej tajemnicy funkcjonariusze NKWD na polecenie Biura Politycznego Komitetu Centralnego Partii Komunistycznej ZSRR w czasie kiedy Hitler i Stalin byli nadal sprzymierzeńcami. Sojusz tych dwóch dyktatorów zadecydował wcześniej o wybuchu drugiej wojny światowej. Po atakach na Polskę hitlerowskich Niemiec i Rosji sowieckiej we wrześniu 1939 roku oba mocarstwa podzieliły między sobą jej terytorium zgodnie z tajnymi klauzulami Paktu Ribbentrop-Mołotow podpisanego wcześniej w Moskwie. Kiedy w kwietniu 1943 roku żołnierze niemieccy odkryli groby katyńskie, rząd sowiecki wyparł się jakiegokolwiek związku z egzekucjami polskich oficerów i złożył winę za nie na hitlerowskie Niemcy.
Oprócz uznania dla wielkiego humanizmu Józefa i Marii Czapskich, do napisania książki skłoniły mnie moje własne doświadczenia dziennikarskie. Jednym z zachodnich szerzycieli kłamstw propagandy sowieckiej o Katyniu był w pierwszych latach swego istnienia Głos Ameryki, amerykańska rozgłośnia rządowa utworzona w 1942 roku do walki z propagandą hitlerowską i japońską, w której pracowałem znacznie później na stanowiskach reporterskich i kierowniczych. Szybko zdominowany na początku wojny przez sympatyków Rosji sowieckiej i komunizmu, Voice of America (VOA) podawał przez kilka lat fałszywe informacje o zbrodni katyńskiej (jego kierownictwo i dziennikarze twierdzili później, że byli całkowicie przekonani o winie Niemców). Główny szef programów radiowych dla zagranicy Robert E. Sherwood w tajnej instrukcji dla redaktorów i dziennikarzy Głosu Ameryki napisanej na początku maja 1943 roku zarzucał Polakom walczącym z Niemcami wspieranie propagandy niemieckiej podejrzeniami wobec Rosji w sprawie Katynia. Sherwood, który był także znanym hollywoodzkim dramaturgiem i autorem przemówień prezydenta Franklina Delano Roosevelta, miał jako jedno ze swych zadań w pracy dla rządu USA koordynację propagandy amerykańskiej z propagandą sowiecką.
Prezydent Roosevelt jednocześnie podziwiał Józefa Stalina i ubolewał z powodu zerwania przez Moskwę stosunków dyplomatycznych z polskim rządem generała Władysława Sikorskiego w Londynie pod koniec kwietnia 1943 r. wkrótce po podaniu przez radio berlińskie wiadomości o odkryciu grobów polskich oficerów. Stalin wykorzystał jako pretekst do zerwania stosunków prośbę rządu polskiego o niezależne zbadanie okoliczności zbrodni katyńskiej przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Roosevelt najbardziej obawiał się możliwości zawarcia oddzielnego pokoju między Stalinem a Hitlerem, budując jednoczenie swe plany powojennego systemu bezpieczeństwa międzynarodowego na zapewnieniach Stalina w sprawie wolnych wyborów i demokracji w Europie Wschodniej. Jak się szybko okazało, plany Roosevelta i Stalina pozbawiły Czapskich i setki tysięcy uchodźców wojennych szansy powrotu do swych domów, skazując jednocześnie miliony ludzi na życie pod dyktaturą komunizmu i sowiecką hegemonią.
O autorze
Tadeusz A. Lipień jest urodzonym w Polsce w 1953 roku dziennikarzem, eseistą i pisarzem mieszkającym na stałe w Stanach Zjednoczonych, gdzie skończył studia uniwersyteckie. Od 1973 pracował w Głosie Ameryki w Waszyngtonie jako spiker, reporter, i redaktor, zajmując od 1982 do 1993 roku stanowisko szefa sekcji polskiej. Jego rozmówcami w polskojęzycznych i angielskojęzycznych programach radiowych i telewizyjnych byli kardynał Karol Wojtyła, profesor Zbigniew Brzeziński, wiceprezydent George H.W. Bush, Czesław Miłosz, Lech Wałęsa, Bronisław Geremek i wiele innych postaci świata polityki i kultury. Do 2003 roku był w Monachium i w Pradze dyrektorem regionalnego biura marketingu programów Głosu Ameryki, Radia Wolna Europa i Radia Swoboda. W 2003 roku został dyrektorem wydziału euroazjatyckiego Głosu Ameryki i od 2005 do 2006 roku pełnił funkcje zastępcy dyrektora Voice of America. Poza krótkim okresem na stanowisku prezesa Radia Wolna Europa i Radia Swoboda pod koniec 2020 i na początku 2021 roku, pracuje jako niezależny publicysta i pisarz. Publikuje artykuły w gazetach i czasopismach amerykańskich jako Ted Lipien. Jego książka Wojtyła’s Women: How They Shaped the Life of Pope John Paul II and Changed the Catholic Church ukazała się nakładem wydawnictwa O-Books (2008) w Wielkiej Brytanii. Polska wersja książki nosi tytuł: Wojtyła a kobiety: Jak zmienia się Kościół (Świat Książki, Warszawa, 2010). Od wielu lat prowadzi w Stanach Zjednoczonych działalność na rzecz swobody prasy i pisze w swoim blogu: TedLipien.com — TadeuszLipien.com i na stronach internetowych ColdWarRadioMuseum.com, SilencedRefugees.com i VOA80.com.
Hunger for Truth – Józef and Maria Czapski’s Fight Against Kremlin Propaganda
The announcement of a new book by Polish-American journalist Ted Lipien (Tadeusz Lipień): Hunger for Truth – Józef and Maria Czapski’s Fight Against Kremlin Propaganda.
Foreword
Hunger for Truth analyzes the contribution of two prominent Polish political exiles in the second half of the 20th century to the struggle against censorship and indoctrination in countries behind the Iron Curtain and against communist propaganda in the West. Józef Czapski i Maria Czapska—brother and sister—are known as witnesses to history and defenders of truth, but their role as ambassadors in the Western world of Polish liberalism rooted in Christian love of neighbor and in tolerant patriotism open to dialogue, also deserves a new and closer look. There is not much information on this subject in the books about them that have been published so far. Never used before American sources shed a new light on this insufficiently appreciated part of their activities in defense of Poland’s independence. In addition to bearing witness to the truth, the Czapskis were constantly looking for allies in the West in the fight for freedom not only for Poland, but for the entire Central and Eastern Europe, including Russia. I took the title of the book from my conversation in Washington in 1976 with the future Pope John Paul II, who showed how important it is for enslaved societies to fight against the falsification of history. Describing the challenges faced by Józef and Maria Czapski, I discuss how some left-wing and pro-Soviet journalists in the United States during and after the Second World War were blinded by communist propaganda. They expressed hostility towards anti-communist emigrants and were reluctant to recognize the responsibility of the USSR authorities for the Katyn massacre. They ignored mass deportations of civilians and the death of millions of innocent people—victims of the great famine in Ukraine and slave labor in the Soviet Gulag camps. However, I also write about many other American politicians, intelligence experts, diplomats, trade union leaders, intellectuals, historians, writers, and journalists whose attitudes towards Soviet Russia and communism were fundamentally different. They included both left-wing liberals and conservatives who, in response to the appeals of Józef and Maria Czapski, supported the struggle for the truth for over 50 years, culminating in Poland regaining its independence.
Introduction
Józef and Maria Czapscy were direct participants in some of the most tragic events of the 20th century. The wars, Nazi concentration camps, the Soviet Gulag, and communist repressions showed how easily millions of people can lose their lives and freedom as a result of propaganda spread by intellectuals, writers, and journalists, working for and supporting dictators. After the German attack on Poland on September 1, 1939, and the occupation of eastern Polish territories by the Red Army, reserve Captain Józef Czapski was a prisoner of war in the Soviet Union. He was one of the few officers of the Polish Army in Soviet captivity who avoided death at the hands of the NKVD, the secret police of the USSR. Released from the camp in 1941 after the German attack on Russia, Czapski became a witness and chronicler of the cover-up by the Soviet government of one of the greatest war crimes of the 20th century. The murders in Katyn and in other places of mass executions in Soviet Russia took the lives of thousand Polish officers. The exterminated represented Poland’s military, social and intellectual elite. Among Czapski’s fellow prisoners, who did not survive, were university professors, doctors, lawyers, engineers, writers, journalists, priests of the Roman Catholic Church and clergy of other faiths. Those who perished in Katyn included several generals of the Polish Army, the chief chaplain of the Orthodox denomination Lieutenant Colonel Szymon Fedorońka, Chief Rabbi Major Baruch Steinberg, as well as one female militarny pilot Second-Lieutenant Janina Lewandowska.
Czapski had no doubts later that the executions of Polish military and civilian leaders were an act of genocide intended to help Soviet dictator Joseph Stalin gain control over Poland. The NKVD carried out the murders in strict secrecy on the orders of the Politburo of the Central Committee of the USSR Communist Party at a time when Hitler and Stalin were still allies. The alliance of these two dictators led to the start of the Second World War, with the attacks on Poland by Nazi Germany and Soviet Russia in September 1939. The two totalitarian powers divided Poland’s territory among themselves in accordance with secret clauses of the Molotov-Ribbentrop Pact previously signed in Moscow. When German soldiers discovered the Katyn graves in April 1943, the Soviet government denied any connection with the executions of Polish officers and blamed them on Nazi Germany.
In addition to my admiration for the humanism of Józef and Maria Czapski, I was inspired to write this book by my own experiences as a journalist. The Voice of America (VOA), the American government radio station established in 1942 to fight Nazi and Japanese propaganda, also engaged in the first years of its existence in spreading Soviet propaganda lies about Katyn. I worked for VOA much later in news reporting and management positions. Quickly dominated at the beginning of the war by sympathizers of Soviet Russia and communism, VOA for several years gave out false information about the Katyn massacre. Its leadership and journalists later claimed that they were completely convinced of the German guilt. In a secret instruction for Voice of America editors and journalists, written at the beginning of May 1943, Robert E. Sherwood, the head of overseas programs, accused Poles fighting against Germany of supporting German propaganda. He strongly objected to their suspicions about Russia in the case of Katyn. Sherwood, who was also a famous Hollywood playwright and presidential speechwriter for Franklin Delano Roosevelt, had as one of his jobs working for the US government the coordination of American propaganda with Soviet propaganda.
President Roosevelt admired Joseph Stalin, but shortly after the Berlin Radio reported the discovery of the graves of Polish officers in Katyn in April 1943, he lamented Moscow’s severance of diplomatic relations with the Polish government-in-exile based in London. Stalin used as a pretext for breaking off relations the request of the Polish government headed by General Władysław Sikorski for an independent investigation by the International Red Cross of the circumstances of the Katyn massacre. Roosevelt was mostly afraid of the possibility of a separate peace between Stalin and Hitler. He also did not want to upset his plans for the post-war international security system, which he based on Stalin’s assurances about free elections and democracy in Eastern Europe. As it quickly turned out, agreements reached in secret between Roosevelt and Stalin, which changed Poland’s borders, deprived the Czapskis and hundreds of thousands of other refugees of the chance to return to their homes at the end of World War II. At the same time, these agreements condemned millions of people to life under the dictatorship of communism and Soviet hegemony.
